Klokkenluiderswetten spelen een cruciale rol bij het bevorderen van transparantie en verantwoording in organisaties. Inzicht in de juridische aspecten van klokkenluiden is essentieel voor bedrijven om naleving te garanderen en werknemers die misstanden melden te beschermen.
Dit artikel geeft een uitgebreid overzicht van internationale klokkenluiderswetten, met speciale aandacht voor de EU-klokkenluidersrichtlijn, en belicht best practices voor bedrijven.
Klokkenluiden is een belangrijk mechanisme om fraude, corruptie en andere onethische praktijken binnen organisaties aan het licht te brengen. Door werknemers aan te moedigen wangedrag te melden, kunnen bedrijven problemen snel aanpakken, financiële verliezen voorkomen, hun reputatie beschermen en een cultuur van integriteit bevorderen. Klokkenluiden helpt ook bij het opsporen van overtredingen van regelgeving en zorgt ervoor dat wetten en regels worden nageleefd.
Voor een meer gedetailleerd overzicht over klokkenluiden, zie hier →
In de Europese Unie is de nieuwe EU-klokkenluidersrichtlijn geïntroduceerd, die alle lidstaten verplicht deze richtlijn op te nemen in hun nationale wettelijke kaders. Bekijk hieronder het overzicht van de EU-klokkenluidersrichtlijn 👇
Klokkenluiderswetten in de Verenigde Staten omvatten een reeks federale, staats- en lokale wetten die bedoeld zijn om personen die illegale of onethische activiteiten binnen organisaties aan het licht brengen, aan te moedigen en te beschermen. De belangrijkste kenmerken van deze wetten zijn vertrouwelijke behandeling van meldingen, financiële beloningen en onafhankelijke rapportagekanalen. Enkele opmerkelijke wetten zijn:
Klokkenluiderswetten in Azië weerspiegelen een divers en zich ontwikkelend juridisch landschap, gevormd door culturele, regelgevende en economische factoren. Hier volgt een overzicht van de huidige stand van klokkenluiderswetten en -praktijken in verschillende Aziatische landen:
Over het geheel genomen wordt in de Aziatische regio het belang van klokkenluiden in corporate governance en compliance steeds meer erkend, met toenemende inspanningen om klokkenluiders wettelijke bescherming en stimulansen te bieden. Culturele en hiërarchische normen vormen echter vaak een uitdaging en er zijn nog steeds grote verschillen in de effectiviteit en reikwijdte van klokkenluiderswetten in verschillende landen.
Richtlijn (EU) 2019/1937 van het Europees Parlement en de Raad betreffende de bescherming van personen die inbreuken op het recht van de Unie melden, ook bekend als de “Klokkenluidersrichtlijn”, is op 23 oktober 2019 aangenomen en op 16 december 2019 in werking getreden.
Alle publieke rechtspersonen en particuliere bedrijven met meer dan 50 werknemers die gevestigd zijn in de Europese Unie (en gemeenten met meer dan 10.000 inwoners) moeten voldoen aan de verplichting om een intern rapportagekanaal in te stellen.
Belangrijke datum: Uiterlijk op 17 december 2023 moeten rechtspersonen in de privésector met 50 tot 249 werknemers een intern rapportagekanaal instellen en activeren om rapporten te ontvangen.
De richtlijn stelt minimumnormen vast voor de bescherming van klokkenluiders in de hele Europese Unie en verplicht alle EU-lidstaten om overeenkomstige nationale wettelijke kaders te implementeren 👇
🇦🇹 Oostenrijk: Geïmplementeerd – In februari 2023 is de Oostenrijkse “HinweisgeberInnnenschutzgesetz” (HSchG) goedgekeurd, waarmee de EU-klokkenluidersrichtlijn is omgezet. De wet is op 25 februari 2023 in werking getreden en biedt entiteiten met 250 of meer werknemers een overgangsperiode van zes maanden om interne klokkenluiderssystemen op te zetten.
🇧🇪 België: Geïmplementeerd – De Kamer van Volksvertegenwoordigers van België heeft in 2023 een wetsvoorstel aangenomen om klokkenluiders te beschermen, waarmee de EU-klokkenluidersrichtlijn in Belgisch recht wordt omgezet. Het is de bedoeling dat de wet in 2023 van kracht wordt.
🇧🇬 Bulgarije: Geïmplementeerd – Bulgarije heeft in januari 2023 zijn klokkenluiderswet goedgekeurd, die in overeenstemming is met de EU-klokkenluidersrichtlijn. De wet, die van kracht is vanaf 4 mei 2023, bevat bepalingen voor werkgevers in de particuliere sector met 50 tot 249 werknemers, die van toepassing zijn vanaf 17 december 2023.
🇭🇷 Kroatië: Uitgevoerd – Kroatië heeft eind 2022 de “Kroatische wet inzake de bescherming van klokkenluiders” aangenomen, waarin mazen in de wet worden gedicht en uitgebreide mechanismen worden opgenomen om te voldoen aan de EU-richtlijn inzake klokkenluiden.
🇨🇾 Cyprus: Geïmplementeerd – Cyprus heeft de EU-klokkenluidersrichtlijn op 4 februari 2022 omgezet, waarbij nieuwe meldingsbepalingen en beschermende maatregelen voor klokkenluiders in de particuliere en publieke sector zijn ingevoerd.
🇨🇿 Tsjechië: Geïmplementeerd – Tsjechië heeft in juni 2023 een nieuwe klokkenluiderswet aangenomen, waarmee de EU-richtlijn inzake klokkenluiden wordt omgezet en die vanaf 1 augustus 2023 van kracht is.
🇩🇰 Denemarken: Geïmplementeerd – Denemarken heeft in juni 2021 de Klokkenluidersbeschermingswet aangenomen en is daarmee de eerste EU-lidstaat die de EU-klokkenluidersrichtlijn implementeert in nationale wetgeving.
🇪🇪 Estland: Aan de gang – Het omzettingsproces in Estland is aan de gang, met een wetsvoorstel over bescherming dat in 2022 in eerste lezing wordt behandeld. Vertragingen en kritiek hebben het proces bemoeilijkt.
🇫🇮 Finland: Geïmplementeerd – Finland heeft de EU-klokkenluidersrichtlijn omgezet en de nieuwe wetgeving is van kracht vanaf 1 januari 2023. Het verbetert de bescherming voor klokkenluiders en verplicht interne rapportagekanalen voor in aanmerking komende entiteiten.
🇫🇷 Frankrijk: Geïmplementeerd – Frankrijk heeft in maart 2022 een wet aangenomen tot wijziging van de bestaande Sapin 2-wet om deze in overeenstemming te brengen met de EU-klokkenluidersrichtlijn, die van toepassing is op entiteiten met 50 of meer werknemers.
🇩🇪 Duitsland: Geïmplementeerd – De Duitse wet ter bescherming van klokkenluiders is in juli 2023 van kracht geworden, na een aanvankelijke afwijzing in februari 2023. De wet is bedoeld om klokkenluiders te beschermen en transparantie te garanderen.
🇬🇷 Griekenland: Geïmplementeerd – De Griekse ontwerpwetgeving ter bescherming van klokkenluiders, ingediend in oktober 2022, werd in november 2022 aangenomen en is nu van kracht, met verschillende implementatiedata voor nalevingsmaatregelen.
🇭🇺 Hongarije: Uitgevoerd – Hongarije heeft de Klokkenluidersbeschermingswet in mei 2023 aangenomen, waarmee het omzettingsproces is voltooid.
🇮🇪 Ierland: Geïmplementeerd – Ierland heeft de EU-richtlijn klokkenluiden in juli 2022 omgezet, waarbij de bescherming is uitgebreid en formele meldingskanalen zijn ingevoerd, met ingang van 1 januari 2023.
🇮🇹 Italië: Geïmplementeerd – Italië heeft in maart 2023 een delegatiewet goedgekeurd, waarmee het omzettingsproces voor de klokkenluidersrichtlijn is voltooid.
🇱🇻 Letland: Geïmplementeerd – Letland heeft de EU-klokkenluidersrichtlijn in januari 2022 omgezet, met nieuwe maatregelen die vanaf 4 februari 2022 van kracht zijn.
🇱🇹 Litouwen: Uitgevoerd – Litouwen heeft in februari 2022 de bestaande wetgeving aangepast aan de EU-klokkenluidersrichtlijn.
🇱🇺 Luxemburg: Geïmplementeerd – De Luxemburgse wet op de bescherming van klokkenluiders, aangenomen in mei 2023, gaat verder dan de minimumeisen van de richtlijn en biedt een brede bescherming en een steunpunt voor klokkenluiders.
🇲🇹 Malta: Uitgevoerd – Malta heeft in december 2021 de klokkenluiderswet gewijzigd, waardoor klokkenluiders beter beschermd worden in overeenstemming met de EU-klokkenluidersrichtlijn.
🇳🇱 Nederland geïmplementeerd – Nederland heeft de richtlijn in januari 2023 omgezet en geactualiseerde klokkenluidersprocedures en de aanstelling van een onafhankelijke meldinstantie ingevoerd.
🇵🇱 Polen: Aan de gang – Polen evalueert een nieuwe wet, het wetsontwerp inzake de bescherming van personen die wetsovertredingen melden, om te voldoen aan de eisen van de EU-klokkenluidersrichtlijn.
🇵🇹 Portugal: Geïmplementeerd – Portugal heeft de richtlijn in december 2021 geïmplementeerd, met nieuwe maatregelen die vanaf 18 juni 2022 van kracht zijn.
🇷🇴 Roemenië: Uitgevoerd – Roemenië heeft in december 2022 een verbeterde versie van zijn nationale klokkenluiderswet aangenomen, die is afgestemd op de EU-klokkenluidersrichtlijn.
🇸🇰 Slovakia: Uitgevoerd – Slowakije heeft in mei 2023 de Klokkenluiderswet aangenomen, waarmee bestaande maatregelen worden verbeterd om deze in overeenstemming te brengen met de EU-klokkenluidersrichtlijn.
🇸🇮 Slovenië: Uitgevoerd – Slovenië heeft in januari 2023 de wet ter bescherming van klokkenluiders aangenomen, waarmee de bescherming wordt uitgebreid om te voldoen aan de EU-richtlijn inzake klokkenluiden.
🇪🇸 Spanje: Uitgevoerd – Spanje heeft in februari 2023 nieuwe wetgeving ter bescherming van klokkenluiders goedgekeurd, waarmee het omzettingsproces is voltooid.
🇸🇪 Zweden: Uitgevoerd – Zweden heeft de richtlijn in september 2021 omgezet, waarbij gebreken in bestaande maatregelen om anonimiteit en vertrouwelijkheid te garanderen zijn verholpen.
Deze tool helpt je te voldoen aan de wet met een veilig kanaal voor het indienen en beheren van klokkenluidersmeldingen. Handhaaf een gebruiksvriendelijk rapportageformulier voor medewerkers en andere belanghebbenden en beheer het hele proces vanuit een alles-in-één dashboard.
Klik hier voor meer informatie!🇨🇭Switzerland: Wordt niet uitgevoerd – er is geen klokkenluiderswetgeving van kracht. De Zwitserse Code of Obligations benadruktde loyaliteits- en geheimhoudingsplicht van werknemers tegenover hun werkgever, die wordt geïnterpreteerd als een verplichting om wangedrag eerst intern te melden. De Zwitserse wet zelf heeft echter niet expliciet voorzien in de oprichting van interne rapportagekanalen.
🇬🇧 United Kingdom: Wordt niet geïmplementeerd – Het VK is, post-Brexit, niet verplicht om de EU-klokkenluidersrichtlijn om te zetten. Bedrijven in het Verenigd Koninkrijk die boven een bepaalde grootte op het Europese vasteland actief zijn, vallen echter wel onder de richtlijn. Het Verenigd Koninkrijk heeft zijn eigen nationale wetgeving ter bescherming van klokkenluiders in de vorm van PIDA, die wordt bekritiseerd vanwege de complexiteit en verouderde aard ervan.
🇺🇸 De Federal Trade Commission: Wordt niet uitgevoerd – De VS hebben in 1989 de whistleblower protection act (WPA) aangenomen. De wet is van toepassing op federaal niveau en voorziet niet in de oprichting van meldkanalen zoals in de Klokkenluidersrichtlijn.
In het algemeen kan elke particuliere rechtspersoon van buiten de EU die aanwezig is (filiaal) in een lidstaat van de EU en minstens 50 werknemers in dienst heeft, worden onderworpen aan de normen van de richtlijn en de relevante nationale wetgeving.
🇺🇳 Het Verdrag van de Verenigde Naties tegen corruptie (UNCAC) moedigt lidstaten aan om mechanismen op te zetten om klokkenluiders te beschermen en juridische waarborgen te bieden.
🌐 De richtlijnen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) bevelen lidstaten aan om wetten ter bescherming van klokkenluiders in te voeren.
Klokkenluiders kunnen een breed scala aan zaken melden op verschillende gebieden, waaronder, maar niet beperkt tot:
👉 Bescherming van privacy en persoonlijke gegevens
👉 Consumentenbescherming
👉 Overtredingen van bedrijfsbeleid en -procedures
👉 Financieel wangedrag
👉 Witwassen van geld en financiering van terrorisme
Fraude
👉 Beveiliging van netwerken en informatiesystemen
👉 Intimidatie of discriminatie
👉 Veiligheid (productveiligheid en naleving, voedsel- en voederveiligheid, transportveiligheid)
👉 Volksgezondheid of gezondheid en welzijn van dieren
Milieukwesties
Om effectief met klokkenluiderswetten om te gaan, moeten bedrijven de volgende best practices overwegen:
Inzicht in de juridische aspecten van klokkenluiden, inclusief internationale wetten en specifieke mandaten zoals de EU-klokkenluidersrichtlijn, is cruciaal voor bedrijven.
Door deze wetten na te leven en best practices te implementeren, kunnen organisaties een cultuur van transparantie bevorderen, klokkenluiders beschermen en wangedrag effectief aanpakken. Dit zorgt niet alleen voor naleving, maar verbetert ook het bedrijfsbestuur, de reputatie en de ethische normen.
